Krajowy
Ośrodek Referencyjny (w Warszawie)
ds.
Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego
CZYM SIĘ ZAJMUJEMY
Krajowy Ośrodek Referencyjny ds.
Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) został
powołany 01.02.1997 r. decyzją Ministra Zdrowia. Ośrodek działa w obrębie
Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej Narodowego Instytutu Leków
(dawniej Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego).
Celem działania KOROUN jest
monitorowanie pozaszpitalnych bakteryjnych zakażeń ośrodkowego układu nerwowego
i innych inwazyjnych zakażeń bakteryjnych nabytych poza szpitalem, w
szczególności tych wywoływanych przez następujące gatunki bakteryjne:
- Neisseria meningitidis
(dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, meningokoki);
- Streptococcus pneumoniae
(dwoinki zapalenia płuc, pneumokoki);
- Haemophilus influenzae
(pałeczki hemofilne);
- Streptococcus pyogenes (paciorkowce
ropotwórcze grupy A);
- Streptococcus agalactiae
(paciorkowce grupy B);
- Listeria monocytogenes.
Monitorowanie to odbywa się
poprzez:
- zbieranie informacji na temat
przypadków zachorowań i ich etiologii;
- identyfikację i wszechstronne
opracowywanie izolatów bakteryjnych pochodzących z zakażeń inwazyjnych oraz
materiałów klinicznych pobranych od chorych z podejrzeniem zakażeń inwazyjnych;
- typowanie serologiczne
szczepów bakteryjnych;
- typowanie molekularne szczepów
bakteryjnych i materiałów klinicznych dla celów epidemiologicznych;
- oznaczanie wrażliwości
izolatów na antybiotyki i chemioterapeutyki mające znaczenie w leczeniu zakażeń
oraz w eradykacji nosicielstwa;
- identyfikację mechanizmów
oporności na leki;
- tworzenie i utrzymywanie
kolekcji drobnoustrojów izolowanych z zakażeń.
Badania prowadzone w KOROUN
są źródłem informacji niezbędnych m. in. dla celów tworzenia polityki szczepień
ochronnych i schematów (rekomendacji) chemioprofilaktyki oraz schematów
terapeutycznych na potrzeby:
- Ministerstwa Zdrowia;
- Głównego Inspektoratu
Sanitarnego;
- Inspekcji Sanitarnej, zarówno
krajowej jak i zagranicznej;
- klinicystów;
- Światowej Organizacji Zdrowia
- WHO;
- Europejskiego Centrum
Zapobiegania i Kontroli Chorób - ECDC;
- Unii Europejskiej;
- innych instytucji zajmujących
się polityką zdrowotną.
Ponadto, KOROUN prowadzi:
- wszechstronne szkolenie
mikrobiologów, lekarzy i epidemiologów;
- współpracę ze Światową
Organizacją Zdrowia i jej agendami;
- współpracę w ramach Unii
Europejskiej i innych sieci laboratoriów zajmujących się podobną tematyką (np.
ECDC, EU-IBIS, EMGM);
- konsultacje na temat metod
diagnostycznych, terapeutycznych i profilaktycznych w zakresie bakteryjnych
zakażeń ośrodkowego układu nerwowego i innych inwazyjnych zakażeń bakteryjnych.
METODY STOSOWANE W KOROUN
Metody fenotypowe:
- identyfikacja drobnoustrojów z
zastosowaniem podstawowych testów biochemicznych (również komercyjnych testów
identyfikacyjnych);
- identyfikacja drobnoustrojów
bezpośrednio w materiałach klinicznych pobranych od pacjentów z podejrzeniem
inwazyjnego zakażenia z zastosowaniem szybkich testów lateksowych;
- określanie grup i typów
serologicznych izolatów wybranych gatunków drobnoustrojów z zastosowaniem
monoklonalnych surowic;
- określanie lekowrażliwości
izolatów bakteryjnych referencyjnymi metodami oznaczania najmniejszych stężeń
hamujących antybiotyków i chemioterapeutyków (metoda mikrorozcieńczeń w
bulionie, metoda rozcieńczeń w agarze, metoda Etest(R));
- określanie typów i podtypów
serologicznych Neisseria meningitidis metodą ELISA na antygenie pełnokomórkowym
(WCE).
Metody molekularne:
- identyfikacja wybranych
gatunków drobnoustrojów (również bezpośrednio w materiałach klinicznych i
materiałach uzyskanych post mortem) poprzez wykrywanie gatunkowo-specyficznych
sekwencji DNA w reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR);
- określanie grup serologicznych
N. meningitidis oraz typów serologicznych Streptococcus pneumoniae i
Haemophilus influenzae z zastosowaniem specyficznych reakcji PCR;
- wykrywanie u izolatów
bakteryjnych wybranych mechanizmów genetycznych leżących u podstaw ich
zjadliwości oraz oporności na antybiotyki/chemioterapeutyki;
- typowanie molekularne izolatów
z zastosowaniem reakcji RAPD;
- typowanie molekularne izolatów
metodą RFLP-PFGE;
- typowanie molekularne izolatów
metodą MLST;
- typowanie molekularne N.
meningitidis przez sekwencjonowanie wybranych loci genów spoza schematu MLST
(np. porA, porB, fetA, penA).
----------------------------------------------------------------
BINet - przełom w diagnostyce
i profilaktyce zakażeń
Informacja prasowa - Sierpień
2008
W czerwcu 2008 został
uruchomiony w Polsce projekt BINet. Celem projektu jest poprawa standardów
diagnostycznych oraz rozpoznania sytuacji epidemiologicznej pozaszpitalnych
inwazyjnych zakażeń bakteryjnych w Polsce.
BINet powstał z inicjatywy
specjalistów z Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych
Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN), Narodowy Instytut Leków. Do
udziału w programie zostały zaproszone wszystkie laboratoria z całej Polski. Do
tej pory zgłosiło się ich 120.
Choroby zakaźne i zakażenia -
mimo ogromnego postępu, zarówno w ich leczeniu, jak i profilaktyce - są coraz
poważniejszym problemem medycznym, a ich zakres i charakter często stanowi
zagrożenie dla zdrowia publicznego. Dodatkowo znaczna część decyzji lekarskich
dotyczących leczenia i profilaktyki inwazyjnych zakażeń bakteryjnych nie jest
podejmowana na podstawie znajomości czynnika etiologicznego zakażenia, co
zwiększa szansę niepowodzenia terapeutycznego i uniemożliwia podejmowanie
właściwych decyzji dotyczących profilaktyki.
Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO) zaleca prowadzenie aktywnego systemu nadzoru epidemicznego inwazyjnych
zakażen bakteryjnych (bakteriemia, sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).
W odpowiedzi na wytyczne UE i rekomendacje WHO, z inicjatywy prof. Walerii
Hryniewicz (kierownik Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej w
Narodowym Instytucie Leków, a także Krajowy Konsultant w dziedzinie
mikrobiologii lekarskiej), wdrożony został pierwszy w Polsce innowacyjny
program monitorowania inwazyjnych zakażeń bakteryjnych nabytych poza szpitalem.
BINet opiera się na współpracy klinicystów, epidemiologów, mikrobiologów i
ekspertów Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń
Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN).
Właściwa diagnostyka
mikrobiologiczna zakażeń jest podstawą racjonalnej terapii i kluczową dla
przeżycia pacjenta, a dokładne dane epidemiologiczne pozwalają na szybkie i
skuteczne podejmowanie działań terapeutycznych i profilaktycznych - mówi prof.
Hryniewicz Projekt BINet umożliwia szybką diagnostykę, która niejednokrotnie
odgrywa decydującą rolę w przeżyciu pacjenta. Niepodważalne korzyści związane
są z lepszą wiedzą o sytuacji epidemiologicznej na poziomie lokalnym i
krajowym, co pozwala na opracowywanie i aktualizację standardów
terapeutycznych. Dzięki temu lekarze, którzy leczą pacjentów z zakażeniami
inwazyjnymi mogą stosować optymalną terapię, początkowo empiryczną, a następnie
celowaną, czyli ukierunkowaną na konkretny patogen. Program przynosi także
korzyści finansowe - działania ukierunkowane są tańsze niż tzw. "leczenie
na ślepo".
Kolejną zaletą programu jest
kreowanie polityki szczepień ochronnych (rejestracja, refundacja, wprowadzanie
szczepień interwencyjnych, wprowadzanie szczepień do kalendarza PSO)
monitorowanie efektów epidemiologicznych wprowadzonych szczepionek. Projekt ten
wpływa także znacząco na politykę dotyczącą racjonalnej antybiotykoterapii
zakażeń (rejestracja, refundacja, zalecenia).
Ponadto działania w ramach tego
typu projektów pozwalają na włączenie Polski do globalnego systemu wczesnego
ostrzegania (early warning system) o szczególnie niebezpiecznych zakażeniach i
szczepach bakteryjnych (hyperzjadliwych) oraz mechanizmach
antybiotykooporności. Dzięki sieci monitorowania inwazyjnych zakażeń
bakteryjnych możliwe jest także wypełnienie zobowiązań Polski wobec Komisji
Europejskiej oraz WHO.
Zasady współpracy laboratoriów,
uczestniczących w projekcie z ośrodkiem KOROUN Szpitale nie ponoszą dodatkowych
kosztów badań diagnostycznych z tytułu programu. To, co jest wykonywane w
ramach diagnostyki przez lokalne laboratorium, służy postawieniu diagnozy i
ustaleniu leczenia pacjentów w danym szpitalu - nie są to więc badania
wykonywane na potrzeby programu. W niektórych sytuacjach placówki medyczne mogą
otrzymać dodatkową korzyść, np. poprzez dostęp do szybkiej diagnostyki
molekularnej (PCR). Szpital otrzymuje wówczas wyniki badań bardzo szybko, nawet
w ciągu kilku godzin, bez ponoszenia kosztów tych badań. Ponadto, szpital ma
bezpłatny dostęp do szkoleń.
Szczegółowy schemat działania w
ramach programu BINet przedstawia załączony wykres. Program BINet koncentruje
się obecnie przede wszystkim na monitorowaniu inwazyjnych zakażeń bakteryjnych
(sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) spowodowanych przez następujące
patogeny:
* Neisseria meningitidis (meningokok) - najczęściej powoduje
sepsę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
* Streptococcus pneumoniae (pneumokok)- najczęściej powoduje
bakteriemię, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę, zapalenia płuc
* Haemophilus influenzae - wywołuje głównie zakażenia układu
oddechowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
* Streptococcus pyogenes - wywołuje martwicze zapalenie skóry i
tkanki podskórnej, bakteriemię i sepsę/wstrząs toksyczny
* Streptococcus agalactiae - czynnik etiologiczny sepsy,
zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków
* Listeria monocytogenes - czynnik etiologiczny sepsy i
zapalenia płuc i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych zwłaszcza u noworodków i u
osób z niedoborami odporności
* Staphylococcus aureus - czynnik etiologiczny bakteriemii,
sepsy/wstrząsu toksycznego, martwiczego zapalenia płuc
Powyższe drobnoustroje
odpowiedzialne są także za różnorodne zakażenie nieinwazyjne.